Artan bilet fiyatları otobüs işletmecileri üzerinde baskı oluştururken, tüketicinin ise seyahat sıklığının düşmesine neden oluyor.
- Akaryakıta ek olarak; çalışan maliyetleri, köprü ve otoyol ücretleri, parça-bakım gibi kalemlerde yaşanan artışlar, bugün İstanbul-Ankara arasındaki bir seferin otobüs başına toplam maliyetinin 6.600 TL’ye ulaşmasına neden oluyor.
- Sektördeki ortak beklenti; akaryakıttaki ÖTV’nin kaldırılması, biletlerdeki KDV’nin yüzde 8’e düşürülmesi, köprü ve terminallerde yüzde 50 indirim gibi bir dizi uygulamanın devlet teşvikleriyle hayata geçirilmesi.
Son dönemde artan petrol fiyatlarının da etkisiyle otobüs bileti fiyatlarında ciddi artışlar yaşandı. Bu durum bir yandan vatandaşların tepkisini çekerken, bir yandan da şehirler arası otobüs işletmecileri yükselen bilet fiyatlarına rağmen hala zarar ettiklerini ifade ediyor.
Konuyla ilgili çözüm önerileri geliştirmek amacıyla otobüsle yolcu taşımacılığının maliyetlerini tüm alt kalemleri hesaba katarak kapsamlı bir şekilde analiz eden otobüs ve uçak bileti platformu Obilet.com’a göre, bilet fiyatlarıyla maliyetler karşılaştırılırken kamuoyunda ve birçok analizde genellikle sadece akaryakıt giderleri esas alınsa da, şehirler arası otobüs seferi düzenlemenin maliyeti sanılandan çok daha yüksek. Bu kapsamda, firmaların zararına sefer düzenledikleri yönündeki şikayetlerinde haklılık payı var.
Obilet.com tarafından, bir otobüsün yılda 350 bin kilometre yol yaptığı varsayımıyla hazırlanan çalışmaya göre, bir otobüs seferinin maliyetleri aşağıdakilerden oluşmakta:
- Sefere yansıyan araçla ilgili sabit maliyetler (ortalama bir araç için 100 km’de yaklaşık 130 TL):
- Araç yıpranma payı
- Kasko – trafik sigortası – MTV
- Koltuk sigortası
- Araç içi donanım
- Yolculuk gerçekleştikçe oluşan maliyetler (akaryakıt harici) (100 km’de yaklaşık 270-300 TL):
- Şoför-muavin ücret, harcırah ve diğer masrafları
- Terminal giriş-çıkış ücretleri
- Parça, bakım ve onarım masrafları
- İkram, temizlik ve sair masraflar
- Akaryakıt maliyetleri (100 km’de yaklaşık 550 TL)
- Köprü ve otoyol geçiş ücretleri (güzergaha göre değişiyor)
- Yazıhane ve komisyon giderleri (bilet adedine ve bilet satış fiyatına göre değişiyor)…
İstanbul-Ankara tek yön sefer maliyeti 6 bin 600 TL!
Bu kapsamda, sefer boyunca 40 koltuk üzerinden 33 koltuğun dolu olduğu varsayılarak yapılan hesaplamaya göre, İstanbul Avrupa yakasından Ankara’ya gidişte bir otobüsün akaryakıt maliyeti 2.900 TL düzeyinde iken, diğer masraf kalemleriyle birlikte bu seferin maliyeti ortalama yaştaki bir araç için 6.600 TL’ye ulaşıyor. Bu durumda, İstanbul – Ankara arasında dolu koltuk başına sefer maliyeti 200 TL olarak ortaya çıkarken, halen bu güzergahtaki ortalama bilet fiyatları 175 TL düzeyinde seyrediyor.
Başlıca rotalar için Obilet.com’un hesapladığı maliyetler şu şekilde:
Tablo 1: Rota bazlı ortalama otobüs seferi maliyetleri (*)
| Rota | Mesafe(km) | Araç & donanım yıpranma bedeli, MTV, sigorta vb. | Yol personeli, terminal, parça, bakım, ikram vb. | Akaryakıt Giderleri | Köprü – Otoyol Geçişleri | Yazıhane ve Komisyon Giderleri | ToplamMaliyet |
| İstanbul – Ankara | 527 | 718 | 1.430 | 2.899 | 400 | 1.155 | 6.601 |
| Ankara – İzmir | 586 | 798 | 1.801 | 3.223 | 0 | 1.320 | 7.143 |
| İstanbul – Antalya | 814 | 1.109 | 2.502 | 4.477 | 686 | 1.914 | 10.689 |
| Ankara – Antalya | 554 | 755 | 1.703 | 3.047 | 0 | 1.320 | 6.825 |
| Ankara – Diyarbakır | 944 | 1.286 | 2.902 | 5.192 | 0 | 1.980 | 11.360 |
| Diyarbakır – İstanbul | 1.587 | 2.162 | 4.720 | 8.729 | 302 | 3.234 | 19.146 |
| Van – İstanbul | 1.750 | 2.384 | 5.205 | 9.625 | 272 | 3.630 | 21.115 |
“Akaryakıtta ÖTV kalksın, köprü-otoyol ve terminallerde yüzde 50 indirim uygulansın”
Sektördeki konumları itibarıyla şehirler arası otobüs taşımacılığı şirketlerinin nabzını çok sıkı tuttuklarını belirten Obilet CEO’su Yiğit Gürocak, “Otobüs firmaları artan maliyetler nedeniyle son dönemde ciddi anlamda zararına faaliyet gösteriyor. Sürdürülmesi çok güç olan bu durumda hem sektörün ayakta kalabilmesi hem de tüketicinin mağduriyet yaşamaması adına bazı tedbirlerin alınması gerektiğine inanıyoruz. Firmaların maliyetlerini ve makul kar beklentilerini yansıtacak şekilde radikal bir fiyat artışına gitmesi seçeneği, vatandaşlarımızın alım gücü ve diğer ulaşım modlarıyla (uçak, tren) rekabet anlamında uygulanabilir gözükmüyor.
Halen yolcuların bilet fiyatlarıyla ilgili ciddi şikayetleri mevcut. Dolayısıyla, hem vatandaşların daha ucuza seyahat edebilmesini sağlamak, hem de firmaların içinde bulundukları mali darboğazı aşarak sektörün ayakta kalmasını temin etmek için öncelikle havayolu sektörüne ve diğer birçok sektöre sağlanan devlet desteklerinin ve teşvik paketlerinin bir benzerinin şehirler arası otobüs sektörü için de ivedilikle uygulamaya konmasını, firmaların ise bu tedbirler sayesinde içinde bulundukları finansal darboğazdan çıkmalarını takiben maliyetlerindeki düşüşü bilet fiyatlarına yansıtmalarını, tüm bunların sonucunda ise tüketicilerin daha ucuz bilete ulaşmalarının sağlanmasını öneriyoruz.” şeklinde açıklamalarda bulundu.
Obilet.com tarafından önerilen şehirler arası otobüs sektörü destek paketi şu şekilde:
1- Firmaların en yüksek gider kalemi olan akaryakıtın, şehirler arası toplu yolcu taşımacılığı yapan firmalara, havayolu sektöründe olduğu gibi ÖTV’siz olarak verilmesi
2- Köprü ve otoyol geçiş ücretlerinde şehirler arası otobüslere %50 indirimli tarife uygulanması
3- Terminal giriş-çıkış ücretlerinde %50 indirime gidilmesi
Paketin uygulamaya konması halinde, firmaların akaryakıt giderlerinde %11 düşüş görülecek. Köprü-otoyol geçişlerinde ve terminal-giriş çıkış ücretlerinde %50 indirime gidilmesi ise, örnek olarak İstanbul-Ankara güzergahındaki toplam sefer maliyetlerini 681 TL, Van-İstanbul güzergahında ise 1.418 TL azaltacak. Sonuçta, aşağıdaki tablodan görüleceği üzere, firmaların sefer maliyetleri ortalama bilet fiyatlarına yaklaşmış olacak.
KDV yüzde 8’e çekilirse bilet fiyatları yüzde 10 düşer
Obilet.com analizleri sonucunda önerilen teşvik paketi sonrasında, firmaların diğer genel giderlerinden kaynaklı açıkları şimdilik karşılanamasa dahi, seferlere ilişkin kar-zarar hesaplarında başa baş noktaya yaklaşacaklarının altını çizen Obilet Kurucu Ortağı Ali Yılmaz, bilet fiyatlarının aşağı çekilmesi için ilave önerilerde bulunarak şu bilgileri paylaştı: “Firmaların maliyetlerini düşürecek önlemlerle eş anlı olarak otobüs biletlerinden alınan KDV oranının yüzde 18 yerine yüzde 8 olarak uygulanması halinde, firmaların araç doluluk oranlarını yukarı çekmek amacıyla KDV indirimini bilet fiyatlarına yansıtacaklarını ve tüketicilerin otobüs biletlerine mevcut duruma göre yüzde 10 indirimli olarak ulaşmasının mümkün olacağını tahmin ediyoruz. Bu kapsamda, önermiş olduğumuz destek paketinin bir bütün halinde uygulamaya konmasının sektörün sürdürülebilirliği açısından hayati öneme sahip olduğunu düşünüyor, yetkilileri bu konuda harekete geçmeye davet ediyoruz.”
